Qadın sağlamlığı

Tampon nədir?

Tampon hopdurucu materialdan hazırlanmış və uşaqlıq yoluna yeridilən “bükmə”dir. Tampon sayəsində menstrual ifrazatlar uşaqlıq yolundan kənara tökülməyib tamponun xüsusi hopdurucu materialına hopur.

 Tamponların hansı növləri olur?

Bezlər kimi, tamponlar da müxtəlif ölçüdə olur və hopdura bildiyi menstrual ifrazatların miqdarından asılı olaraq qablaşmada “damcı” sayı ilə işarələnir. 1-2 damcılıq tamponlar ən balaca ölçüdə olur və daha az qan hopdurur, buna görə də bu, az miqdarda menstruasiyası olan qadınlar üçün yararlıdır. 3-4 və daha çox damcının göstərildiyi tamponlar çox miqdarda aybaşı zamanı yararlıdır. Tamponun uşaqlıq yoluna yeridilməsini asanlaşdırmaq üçün onlardan bəziləri xüsusi aplikatorla, şprisə bənzər plastik futlyarla təchiz edilmişdir.

Tampondan necə istifadə etməli?

Tampon aplikatorludursa:

• Əlinizi sabunla yuyun və uşaqlıq yolunu yuyun. Bu xüsusən də tamponalardan istifadə etdikdə çox önəmlidir.
• Tamponu yeritmək üçün rahat vəziyyəti seçin: bəzi qadınlar üçün bunu ayaq üstə, digərlərinə isə çömbələrək və ya bir ayağını unitazın üstünə qoymaqla etmək rahat olur. Kiçik çanağın əzələlərini boşaltmağa çalışın, çünki bu əzələlər gərgin olduqda tamponu yeritmək çətin olur.
• Aplikatoru geniş hissəsinin bitdiyi və nisbətən dar hissənin daxil olduğu səviyyədən baş və orta barmaqlarınızla tutun.
• Sərbəst əlinizin barmaqları ilə cinsi dodaqları aralayın və aplikatorun geniş hissəsinin qurtaracağının sərbəst hissəsini uşaqlıq yoluna yeridin.
• Aplikatoru tutan barmaqların (böyük və orta) perineum deyilən dəriyə toxunmayınca yavaş-yavaş aplikatoru uşaqlıq yoluna yeridin.
• Şəhadət barmağınızla aplikatorun dar hissəsinin sərbəst qurtaracağına təzyiq edin ki, o, tam olaraq aplikatorun artıq uşaqlıq yoluna yeridilmiş nisbətən geniş hissəsinə “daxil” olsun.
• İndi tampon uşaqlıq yolunun lazım olan dərinliyində yerləşir və düşə bilməz.
• Yavaşca aplikatoru çıxardın. Çöldə qalmalı olan sapa fikir verin. Məhz bu sapın köməyi ilə siz sonradan tamponu xaric edə biləcəksiniz.

Tampon aplikatorsuzdursa

• Əlinizi sabunla yuyun və uşaqlıq yolunu yuyun. Bu xüsusən də tamponalrdan istifadə etdikdə çox önəmlidir.
• Tamponu yeritmək üçün rahat vəziyyəti seçin: bəzi qadınlar üçün bunu ayaq üstə, digərlərinə isə çömbələrək və ya bir ayağını unitazın üstünə qoymaqla etmək rahat olur. Kiçik çanağın əzələlərini boşaltmağa çalışın, çünki bu əzələlər gərgin olduqda tamponu yeritmək çətin olur.
• Tamponu qabından çıxarın və onu böyük və şəhadət barmağının arasında tampondan sapın çıxdığı yerdən (yəni təməlindən) tutun.
• Sərbəst əlinizin barmaqları ilə cinsi dodaqları aralayın və tamponu uşaqlıq yoluna yeridin.
• Əgər tamponun “ilişib qaldığını”, daha dərinə getmədiyini hiss edirsənizsə, onda onu uşaqlıq yoluna başqa bucaq altında yeridin. Tamponu yuxarıya doğru yox, onurğaya doğru istiqamətdə yeritməyə çalışın. Bu əvvəl çətin gələ bilər, amma 2-3-cü dəfəyə tamponu yeritməyin asan olduğunu hiss edəcəksiniz.
• Tamponu şəhadət və ya orta barmağınızla elə yeridin ki, o, təxminən barmağın uzunluğu dərinliyində olsun. Bu uşaqlıq yolunun təxminən üçdə bir hissəsinə uyğun gəlir.
• Çöldə qalmalı olan sapa diqqət yetirin. Məhz bu sapın köməyi ilə siz sonradan tamponu xaric edə biləcəksiniz.

 Tamponun xaric edilməsi:

• Əllərinizi sabunla yuyun.
• Tamponu xaric etmək üçün rahat vəziyyət tapın (ayaq üstə, unitazda oturmaqla və ya bir ayağını unitaza qoymaqla)
• Kiçik çanağın əzələlərini boşaltmağa çalışın, çünki bu əzələlər gərginləşdikdə tamponu xaric edərkən ağrı hiss edə bilərsiniz.
• Tamponun sapından tutun və tam olaraq uşaqlıq yolundan çıxmayınca aşağı və irəli doğru çəkin.
• İstifadə olunmuş tamponu tualet kağızına və ya paketə bükün və zibil qabına atın. Tamponları unitaza atmayın.

Faydalı məsləhətlər

• Əgər əvvəllər tampondan istifadə etməmisinizsə, onda ilk vaxtlarda aplikatorlu tampon alın.
• Tamponu yeritdikdən sonra onu daxilində hiss etmirsinizsə, deməli, onu düzgün yeritmisiniz və o düşməyəcəkdir.
• Tampon daxilində olan zaman aktiv hərəkətdə olmalısınızsa (idman zalına və ya diskotekaya gedirsinizsə), onda maye buraxa bilər. Alt və ya üst paltarının bulanmasını istəmirsinizsə, tampondan başqa, həm də gündəlik bezlərdən istifadə edin.

Tamponlar haqqında ən çox verilən suallara ginekoloqların cavabları

• Tampondan neçə yaşdan başlayaraq istifadə etmək olar?

Tamponlardan ilk aybaşın başladığı gündən istifadə edə bilərsən. Ən əsası müvafiq ölçüdə tamponları seçməkdir.

• Əgər qız uşağıyamsa, onda tamponlardan istifadə edə bilərəmmi?

Tamponlardan cinsi həyata başlamazdan öncə də istifadə edə bilərsiniz. Düzgün seçilmiş tamponlar (2-3 damcılıq balaca ölçüdə) qızlıq pərdəsini zədələyə bilməz (əlbəttə, əgər tampon ehtiyatla yeridilirsə və xaric edilirsə).

•  Tamponlardan istifadə ağrılıdırmı?

Yox, bu, ağrılı deyil. İlk vaxtlarda tamponu daxil edərkən və ya xaric edərkən diskomfort hiss edəcəksiniz, amma lazım olan şeyləri ehtiyatla və yavaş-yavaş etdikdə, ağrı olmayacaqdır.

•  Aybaşı zamanı tampondan istifadə edərkən üzmək olarmı?

Bəli, tampondan istifadə edərkən üzə bilərsiniz. Əgər tamponun ölçüsünü düzgün seçmisinizsə və onu uşaqlıq yolunun kifayət qədər dərinliyinə yeritmisinizsə, onda menstrual qan suya düşməyəcək, su da, öz növbəsində, uşaqlıq yoluna düşə bilməyəcəkdir.

• Tamponu gecə saxlamaq olarmı?

Yox, bu, arzuolunmazdır. Tampon uşaqlıq yolunda ardıcıl olaraq 6 saatdan artıq qalmamalıdır, əksər ginekoloqlar isə tamponları hər 3-4 saatdan bir dəyişməyi tövsiyə edirlər.

•  Böyük və ya kiçik bayıra getdikdə, tamponu dəyişmək lazımdırmı?

Yox, bu, mütləq deyil. Tampon uşaqlıq yolundadır ki, bunun da nə sidik ifrazına, nə də defekasiyaya aidiyyatı yoxdur. Əgər tamponu yenicə yeritmisinizsə, onda onu hər dəfə tualetə gedərkən dəyişmək lazım deyil.

• Tampon iltihaba səbəb ola bilərmi?

Tampondan istifadə qaydalarına əməl edildikdə, iltihab riski minimuma bərabərdir. Tamponu yeritməzdən əvvəl və ya onu xaric etməzdən əvvəl əlinizi yaxşı-yaxşı yumağı unutmayın, habelə tamponu uşaqlıq yolunda 6 saatdan (daha yaxşı olar ki, 3-4 saatdan) artıq saxlamayın.

• Tamponun düzgün yeridilib-yeridilməməsini necə müəyyən etmək olar və düzgün yeridilmədikdə nə etməli?

Əgər tampon uşaqlıq yoluna daxil edildikdən sonra onu hiss etmirsizsə və bu zaman tampondan çıxan sap çöldədirsə, onda onu düzgün qoymusunuz. Tamponu daxil etdikdən sonra onu hiss edirsizsə, deməli, o, kifayət qədər dərinlikdə deyil və istənilən an düşə bilər. Belə olduqda tamponu daha dərinliyə yeritmək və ya onu çıxarıb yeni tamponu elə yeritmək lazımdır ki, onu hiss etməyəsiniz.

• Tampon ilişib qala və orqanizmdə ''itə'' bilərmi?

Uşaqlıq yolu borudur. Onun sonunda sıx əyilmiş uşaqlıq boynu yerləşir. Buna görə də tampon heç cür uşaqlıq yolundan uşaqlığa düşə və “itə” bilməz. Tamponu uşaqlıq yoluna yeritmisizsə, onda siz onu xaric etməyincə, o, burada qalacaqdır.

• Tamponu xaric edə bilmədikdə, nə etməli?

Bəzi hallarda tampon sapla bilrikdə uşaqlıq yolunun dərinliyinə gedir və ya sap qırılır. Təşvişə düşmək lazım deyil, çünki çox güman ki, bu problemin öhdəsindən özünüz gələ biləcəksiniz. Gücənməyə çalışın (defekasiya zamanında olduğu kimi) və tampon özü xaric olacaqdır. Bu, baş vermədikdə, onu uşaqlıq yolunun dərinliyinə yeridilmiş barmaqlarınla çıxarın. Əgər tamponu heç cür özünüz çıxara bilmirsinizsə, onda həmin gün ginekoloqa müraciət etməlisiniz. Ginekoloq tamponu tez bir zamanda ağrısız çıxaracaq.

• Düzdürmü ki, tamponlardan istifadə həyat üçün təhlükəli olan toksiki şok sindromuna (TŞS) səbəb ola bilir?

Bəli, doğrudur. Tamponlardan istifadə edən qadın və qızlarda toksiki şok sindromu riski daha yüksəkdir. Bu sindromun yaranmasına səbəb bakteriyalardır. Orqanizmə daxil olan bu bakteriyalar qana zəhərli maddələr (toksinlər) ifraz edə bilir. TŞS-nun simptomları: bədənin temperaturunun yüksəlməsi, qusma, ürəkbulanma, baş gicəllənmə, diareya, dəridə səpgilərin yaranması. Sizdə bu simptomlardan ən azı biri yarandıqda, dərhal tamponu xaric edin və mümkün qədər tez həkimə müraciət edin.